Του Αριστοκλή Λαγού
«Τρώγε την πρόοδο και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της» διαμηνύει ο νομπελίστας ποιητής μας Οδυσσέας Ελύτης. Αυτή είναι η πιο εναργής διατύπωση για τις επιφυλάξεις που πρέπει να ακολουθούν κάθε εξέλιξη, εν γένει κάθε αλλαγή, που σημειώνεται στην κοινωνία. Επιφύλαξη που δεν απορρέει βέβαια από κομπλεξικά, φοβικά αισθήματα απέναντι στην πρόοδο, αλλά από την κατάχρηση της δύναμής της· την όξυνση των ήδη υπαρχόντων διαφορικών ανισοτήτων, την αλαζονεία της υπερεξουσίας που σου προσφέρει. Προς την κατεύθυνση περιορισμού τέτοιων φαινομένων, έρχονται οι θεσμοί ως οι αξιακοί πρεσβευτές της κοινωνίας να θέσουν τους άξονες σκέψης και δράσης για το αύριο.
Στο πλαίσιο αντιμετώπισης της πολύπλευρης παγκόσμιας κρίσης, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έθεσε μια σειρά από 17 προς επίτευξη στόχους μέχρι το 2030. Στόχοι με καθολικό χαρακτήρα, ολοκληρωμένα σχέδια εφαρμογής που καλύπτουν ολιστικά τα σύνθετα σύγχρονα προβλήματα. Όλοι τους σαφώς προσανατολισμένοι στην υπηρέτηση του ιδεώδους της Βιώσιμης και Αειφόρου Ανάπτυξης. Ως Αειφόρο Ανάπτυξη ορίζουμε την ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να παρεμποδίζει τις μελλοντικές γενεές να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Ισοδύναμα θα μπορούσαμε να αναφερόμαστε με τον όρο της δίκαιης πράσινης ανάπτυξης. Σε ιδεολογική βάση, η αειφορία είναι μια βαθιά ανθρωποκεντρική θεώρηση υπό την έννοια ότι προάγει την ευημερία όλων των σύγχρονων ανθρώπων αλλά και των απογόνων τους. Σε κοινωνικοπολιτικούς όρους είναι εκείνο το σύστημα που δεν αποκλείει κανένα αλλά αντίθετα προωθεί ενέργειες ίσων ευκαιριών απόφασης και πρωτοβουλίας προς όλους τους πολίτες. Σε μια πιο τεχνοοικονομική προσέγγιση, η αειφόρος ανάπτυξη προάγει την υγιή επιχειρηματικότητα με στόχευση την δίκαιη, ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη μεταξύ των κρατών με ταυτόχρονο σεβασμό στο περιβάλλον.
Μεταξύ των στόχων, μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα δεδομένα του άρθρου μας παρουσιάζουν αυτοί που σχετίζονται με το περιβάλλον, τις υποδομές και την παραγωγή και δη οι στόχοι 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15. Συγκεκριμένα:
Ο 7ος στόχος σχετίζεται με την φτηνή και καθαρή ενέργεια. Δεδομένου ότι το 60% των συνολικών εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από την βιομηχανία κάλυψης ενεργειακών αναγκών, ο στόχος αυτός επιδιώκει την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα, καθώς και τον διπλασιασμό του παγκόσμιου ποσοστού βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας.
Με δεδομένο ότι το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι το τέλος της επομένης δεκαετίας θα κατοικεί σε αστικές περιοχές που θα είναι υπεύθυνες για το 80% κατανάλωσης ενέργειας και το 75% της εκπομπής αερίων του άνθρακα, οι στόχοι 9 και 11 επιδιώκουν την δημιουργία ποιοτικών, αξιόπιστων, βιώσιμων και ανθεκτικών υποδομών και οικισμών που εφαρμόζουν ολοκληρωμένες πολιτικές οι οποίες αποβλέπουν στην κοινωνική ένταξη, στην αποδοτικότητα των πόρων, στην άμβλυνση των επιπτώσεων και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή όπως και στην ανθεκτικότητα απέναντι στις καταστροφές.
Τα στοιχεία δείχνουν πως, αν ο παγκόσμιος πληθυσμός αγγίξει τα 9,6 δισεκατομμύρια έως το 2050, τότε θα χρειαστούν σχεδόν τρεις πλανήτες σαν τη Γη για να παράσχουν τους απαραίτητους φυσικούς πόρους που χρειάζονται για να υπηρετήσουν τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Την ίδια στιγμή, οι τρέχοντες αριθμοί θέτουν την ανθρωπότητα προ των ευθυνών της· Περισσότερο από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό, 3 δισεκατομμύρια τόνοι τροφίμων καταλήγουν στους κάδους κάθε χρόνο ενώ σχεδόν 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι υποσιτίζονται και άλλο ένα λιμοκτονεί! Η υποβάθμιση του εδάφους και η μείωση της γονιμότητάς του, η μη βιώσιμη χρήση του νερού, η υπεραλίευση καθώς και η υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος μειώνουν την ικανότητα των φυσικών πόρων να καλύψουν τις τροφικές ανάγκες μας. Έτσι, ο στόχος 12 αποσκοπεί στην επίτευξη της βιώσιμης διαχείρισης και της επαρκούς χρήσης των φυσικών πόρων, στη μείωση, κατά το ήμισυ, των κατά κεφαλήν παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων παγκοσμίως, στην επίτευξη της περιβαλλοντικά ορθής διαχείρισης των χημικών και όλων των αποβλήτων σε όλη τη διάρκεια ζωής τους καθώς και στην ουσιαστική μείωση της παραγωγής αποβλήτων μέσω της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης.
Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται ακόμη στην προστασία της ζωής στο νερό και στο έδαφος. Οι ωκεανοί απορροφούν το 30% του διοξειδίου του άνθρακα που παράγεται από τους ανθρώπους, μειώνοντας έτσι τον αντίκτυπο της παγκόσμιας θέρμανσης. Ταυτόχρονα αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή πρωτεΐνης του κόσμου, με περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους να εξαρτώνται από τους ωκεανούς για τον βιοπορισμό τους. Το ανησυχητικό όμως είναι πως το 40% των ωκεανών του κόσμου επηρεάζεται από ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η μόλυνση, η υπεραλίευση και η απώλεια των παράκτιων οικοσυστημάτων. Μέχρι το 2030 ο στόχος 14 αποσκοπεί στην πρόληψη και την σημαντική μείωση όλων των μορφών θαλάσσιας ρύπανσης, ιδίως της ρύπανσης από χερσαίες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων απορριμμάτων και της ρύπανσης από θρεπτικές ουσίες, την αποτελεσματική ρύθμιση της αλιευτικής συγκομιδής και τον τερματισμό της υπεραλίευσης, της παράνομης αλιείας, των καταστρεπτικών αλιευτικών τεχνικών. Σχετικά με το χερσαία οικοσυστήματα, τα στοιχεία μας δίνουν ότι περίπου 1,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από τα δάση για το βιοπορισμό τους ενώ αποτελούν το σπίτι για περισσότερο από το 80% όλων των χερσαίων ειδών ζώων, φυτών και εντόμων. 2,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται άμεσα από την γεωργία, όμως το 52% τη γης που χρησιμοποιείται για γεωργικούς σκοπούς επηρεάζεται από την υποβάθμιση του εδάφους. Από τα 8,300 είδη ζώων στον κόσμο το 8% έχει εξαφανιστεί ενώ περισσότερο από το 80% της ανθρώπινης διατροφής στηρίζεται στα φυτά. Ο σχετικός στόχος 15 επιδιώκει την προαγωγή της εφαρμογής της βιώσιμης διαχείρισης όλων των τύπων των δασών, τον τερματισμό της αποψίλωσης, την προώθηση της αναδάσωσης, την καταπολέμηση της απερήμωσης, την αποκατάσταση υποβαθμισμένων γαιών και εδαφών, τον τερματισμό της λαθροθηρίας, την ενσωμάτωση της αξίας των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας στον αναπτυξιακό σχεδιασμό.
Σε αυτό το σημείο καλό είναι να αναφέρομε εκτενέστερα την ανάληψη δράσεων που σχετίζονται με το κλίμα. Αξιοσημείωτο είναι ότι βάσει της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή γνωρίζουμε πλέον ότι από το 1880 μέχρι το 2012, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 0,85 βαθμούς Κελσίου. Ξέρουμε ακόμη ότι από το 1901 μέχρι το 2010 η μέση στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί κατά 19 εκατοστά ενώ οι ωκεανοί επεκτείνονται εξαιτίας της θέρμανσης και του λιωσίματος των πάγων. Οι προβλέψεις μάλιστα μιλούν για μέση αύξηση της στάθμης της θάλασσας στα 30-34 εκατοστά μέχρι το 2065 και στα 40-63 μέχρι το 2100! Οι περισσότερες επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή θα συνεχίσουν να επιμένουν για αρκετούς αιώνες ακόμη και αν οι εκπομπές αερίων εξαλειφθούν. Προς αποτροπή των δυσοίωνων προβλέψεων ο στόχος 13 ενσαρκώνει μια συνολική πολιτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, από ατομικό σε διακρατικό επίπεδο. Ειδικότερα προτείνει την ενσωμάτωση των μέτρων για την κλιματική αλλαγή στις εθνικές πολιτικές και στρατηγικές, την βελτίωση της εκπαίδευσης, της ευαισθητοποίησης, καθώς και της ανθρώπινης και θεσμικής ικανότητας σχετικά με θέματα που αφορούν τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Μεγάλης σημασίας είναι ακόμη η εφαρμογή της δέσμευσης που έχουν αναλάβει οι ανεπτυγμένες χώρες μέρη της Σύμβασης-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, σχετικά με τον στόχο για την από κοινού ετήσια διάθεση 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μέχρι το 2020 και την πλήρη λειτουργία του Πράσινου Ταμείου για το Κλίμα μέσω της κεφαλαιοποίησής του το συντομότερο δυνατό.
Επιλογικά, η κρίση του περιβάλλοντος είναι ένα φλέγον ζήτημα που αφορά και πρέπει να προβληματίζει όλη την ανθρωπότητα. Η βάση της οικολογικής συνείδησης ερείδεται στη βάση ότι ο σχεδιασμός για τις ανάγκες του παρόντος δεν πρέπει να δημιουργεί επιπτώσεις που θα στερήσουν από τους μεταγενέστερους το προνόμιο να καλύψουν με τη σειρά τους και τις δικές τους ανάγκες. Και επειδή όπως ξέρουμε οι ανάγκες μας είναι συνεχώς αυξανόμενες ενώ οι πόροι για την ικανοποίηση τους είναι περιορισμένοι, το ζητούμενο είναι να ακολουθήσουμε μια πολιτική προστασίας και ορθολογικής διαχείρισης των αποθεμάτων. Οδηγός σε αυτή την κατεύθυνση για την Αειφορία μπορεί να είναι μια παροιμία που λέει πως: «Δεν κληρονομούμε τη γη από τους προγόνους μας, τη δανειζόμαστε από τα παιδιά μας». Αν και η εντροπία θέλει να μας διαψεύσει (μαζί με αυτήν και μια κερδοφορούσα κάστα), το μόνον σίγουρο είναι ότι για να σώσουμε το σπίτι μας, τη Γη, και εν γένει την διαιώνιση του είδους μας στον πλανήτη, μόνον μια παγκόσμια ενεργοποίηση θα το επιτύχει… Ας ωθήσουμε τις εξελίξεις προς ένα νέο φαντασιακό όραμα· το όραμα για την Αειφόρο Ανάπτυξη!
コメント