Της Ευρυδίκης Μπάρκα
Αδιαμφισβήτητα, οι περισσότεροι έχει τύχει να βρεθούμε σε μία λίμνη η οποία μας δημιούργησε κακή εντύπωση και πιθανώς να μας άφησε άσχημη ανάμνηση λόγω της πρασινάδας που ήταν συσσωρευμένη στην επιφάνειά της και της δυσάρεστης οσμής της. Οι περισσότεροι μάλιστα γνωρίζουμε πως η αιτία για την δυσμενή κατάσταση της λίμνης είναι ένα φαινόμενο που καλείται ευτροφισμός. Κρίνεται σκόπιμο να περιγράψουμε πιο αναλυτικά τον ευτροφισμό, να κατανοήσουμε πλήρως το φαινόμενο και τις διεργασίες του και να σκεφτούμε δράσεις για τον περιορισμό του.
Οι κύριες πηγές νιτρορύπανσης είναι απόρροια ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, οι γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες νιτρορύπανσης. Υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών ενώσεων παρατηρούνται τόσο σε περιοχές με έντονη γεωργική ενασχόληση λόγω της εντατικής χρήσης αζωτούχων λιπασμάτων, όσο και σε κτηνοτροφικές περιοχές με μεγάλη παραγωγή ζωικών αποβλήτων. Άλλα σημαντικά αίτια είναι η εισροή ακατέργαστων αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων στον υδάτινο αποδέκτη.
Ο ευτροφισμός συνίσταται από τις υψηλές συγκεντρώσεις πέραν του φυσιολογικού ορίου θρεπτικών ουσιών (νιτρικά και φωσφορικές ενώσεις) ,με αποτέλεσμα την υπερβολική ανάπτυξη αλγών. Το φαινόμενο εντοπίζεται κυρίως σε λίμνες και κλειστούς κόλπους ,όπου η ανακυκλοφορία του νερού είναι περιορισμένη. Η παρουσία αυξημένων συγκεντρώσεων αζωτούχων και φωσφορικών ενώσεων με την αρωγή της ηλιακής ακτινοβολίας οδηγεί στην ανάπτυξη υδρόβιας βλάστησης και φυτικών μικροοργανισμών(φυτοπλαγκτόν) στο νερό. Στη συνέχεια, τα άλγη που πεθαίνουν συσσωρεύονται στον πυθμένα και χρησιμοποιούνται ως πηγή άνθρακα, δηλαδή ως τροφή για άλλους μικροοργανισμούς που θέλουν να αναπτυχθούν (τους ετεροτροφικούς μικροοργανισμούς). Η κατανάλωση του διαλυμένου οξυγόνου αυξάνεται σημαντικά λόγω της οξείδωσης του οργανικού άνθρακα από τους ετεροτροφικούς μικροοργανισμούς, της νιτροποίησης που γίνεται από τους νιτροποιητές (χημικοσυνθετικοί αυτότροφοι μικροοργανισμοί) και της αναπνοής των αλγών. Οι επικαλύψεις μάλιστα που δημιουργούνται στην επιφάνεια του νερού αποτρέπουν τον καλό επαναερισμό του υδάτινου σώματος με αποτέλεσμα η συγκέντρωση του διαλυμένου οξυγόνου να μειώνεται δραματικά όσο αυξάνει το βάθος , φτάνοντας σε συνθήκες αποξυγόνωσης στον πυθμένα. Ο ευτροφισμός επομένως οδηγεί στον θάνατο ψαριών αφού δεν μπορούν να αναπνεύσουν ή στην μετανάστευσή τους σε πιο υγιή νερά. Τέλος, η έκλυση αέριων ενώσεων που είναι τοξικές για τους υδρόβιους οργανισμούς (πχ υδρόθειο) συμβάλλει στον θάνατό τους και στη μείωση της βιοποικιλότητας.
Για τον χαρακτηρισμό των ευπρόσβλητων ζωνών και την αναθεώρηση του σχετικού καταλόγου, απαιτείται από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ να επανεξετάζει ανά τετραετία την κατάσταση των υπόγειων κι επιφανειακών υδάτων. Η χώρα μας για το σκοπό αυτό έχει αναπτύξει ένα δίκτυο παρακολούθησης με συνολικά 2008 σημεία παρακολούθησης κατανεμημένα σε όλο το εύρος της χώρας. Ειδικότερα, τα 616 από αυτά είναι σημεία παρακολούθησης της κατάστασης των επιφανειακών υδάτων και τα άλλα 1392 των υπόγειων υδάτων.
Ενδεικτικά, στο σημείο αυτό παρατίθεται μία λίστα με περιοχές που έχουν καθοριστεί ως ευπρόσβλητες σε νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης ζώνες και είναι:
1. Η περιοχή του Θεσσαλικού Πεδίου που περιλαμβάνει τις λεκάνες του Πηνειού ποταμού, του Τιταρήσιου, του Αλμυρού, του Ενιππέα και της κλειστής λίμνης Ξυνιάδος, 2. η περιοχή του Κωπαϊδικού Πεδίου που περιλαμβάνει τη λεκάνη του Βοιωτικού Κηφισού, 3. η περιοχή του Αργολικού Πεδίου, 4. η Λεκάνη του Πηνειού Ηλείας, 5. η περιοχή του Κάμπου Θεσσαλονίκης Πέλλας Ημαθίας, 6. η περιοχή της λεκάνης του Στρυμόνα, 7. η περιοχή της πεδιάδας Άρτας-Πρέβεζας, 8. η περιοχή της λεκάνης απορροής του ποταμού Ασωπού Βοιωτίας, 9. η περιοχή του νότιου τμήματος του ποταμού Έβρου, 10. η πεδιάδα Ανατολικά και Δυτικά της λίμνης Βιστωνίδας, 11. η περιοχή της λεκάνης απορροής του ποταμού Αγγίτη, 12. η περιοχή της Βόρειας Κορινθίας, 13. η περιοχή του Οροπεδίου Τρίπολης, 14. η περιοχή Φιλιατρών-Κυπαρισσίας, 15. η περιοχή της λεκάνης απορροής του ποταμού Λαρισσού Αχαΐας, 16. η περιοχή Λεωνιδίου Αρκαδίας, 17. η περιοχή Μαραθώνα Αττικής, 18. η περιοχή Μεσογαίας Αττικής, 19. η περιοχή του βόρειου τμήματος του ποταμού Έβρου, 20. η περιοχή του Σπερχειού Φθιώτιδας, 21. η περιοχή Παμίσου Μεσσηνίας, 22. η περιοχή της Τροιζηνίας, 23. η περιοχή Άστρους – Αγ. Ανδρέα Αρκαδίας, 24. η περιοχή Μεγάρων Αλεποχωρίου Αττικής, 25. η περιοχή της Αταλάντης Φθιώτιδας, 26. η περιοχή Αλμυρού Μαγνησίας, 27. η περιοχή της Πτολεμαΐδας Κοζάνης, 28. η περιοχή Επανομής Μουδανιών Χαλκιδικής, 29. η περιοχή της υπολεκάνης Γεροποτάμου Μεσσαράς Κρήτης και 30. η περιοχή Αρτάκης Εύβοιας. (Πηγή: Έκθεση ΕΚΠΑΑ)
Η λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση του ευτροφισμού κρίνεται αναγκαία αν θέλουμε να διαφυλαχτεί οικολογική ισορροπία στις λίμνες αλλά και στο θαλάσσιο περιβάλλον της χώρας μας. Σημαντικό είναι να περιοριστεί η ποσότητα αζωτούχας λίπανσης που επιτρέπεται να διασπείρεται στο έδαφος, θέτοντας μέγιστα επιτρεπτά όρια αζωτούχας λίπανσης κατά κύρια καλλιέργεια. Ακόμη, ο τρόπος και ο χρόνος εφαρμογής των απαραίτητων λιπαντικών μονάδων κατά καλλιέργεια πρέπει να διασαφηνιστεί με ακρίβεια. Αναγκαίος είναι επίσης ο σωστός χειρισμός των γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων καθώς και η βιολογική επεξεργασία των λυμάτων πριν τη τελική απόρριψή τους στο νερό. Συνεχείς εκστρατείες ενημέρωσης από ανθρώπους καταρτισμένους (γεωπόνους, βιολόγους,μηχανικούς κα) για την ορθολογική χρήση των λιπασμάτων, την τήρηση των μέγιστων επιτρεπτών ορίων αλλά και την στροφή σε όλο και πιο φιλικές προς το περιβάλλον καλλιεργητικές πρακτικές είναι πρωτευούσης σημασίας για να δούμε αποτελέσματα και να μην μείνουμε μόνο στα λόγια…
Comments