Πως πρέπει να σκεφτόμαστε την κλιματική κρίση

του Παναγιώτη Τατούλη

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη μέρος της ζωής μας αν και λιγότερο αισθητές στις ανεπτυγμένες χώρες και μεγαλουπόλεις, γίνεται όμως να περιοριστεί η έκταση των μελλοντικών επιπτώσεων. Παρά τα σημαντικά βήματα της προηγούμενης δεκαετίας φαίνεται ότι μπροστά στις οικονομικές δυσκολίες και σε περιβάλλον παγκόσμιου ανταγωνισμού, οι συζητήσεις και διαπραγματεύσεις για την κλιματική αλλαγή βρίσκονται σε ένα τέλμα. Οι τρέχουσες πολιτικές είναι ανεπαρκείς αφού μεγάλες παραγωγές χώρες δεν είναι διατεθειμένες να ρισκάρουν την επιβράδυνση της βιομηχανίας τους. Χρειάζεται λοιπόν να γίνει κοινωνική ευθύνη η υιοθέτηση βιώσιμων λύσεων, ώστε η βάση να πυροδοτήσει τις επόμενες αναγκαίες αλλαγές.

Για να είναι η κοινωνία μία πτυχή της λύσης χρειάζεται να γίνει καθαρό το πρόβλημα της κλιματικής κρίσης. Μέσα στο πληροφοριακό χάος φαίνεται ότι χάνονται τα πραγματικά ερωτήματα και το νόημα. Επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται για να διαψεύσουν σχέσεις αιτίου και αιτιατού για την κλιματική κρίση είναι συνήθως λάθος ή άστοχα. Τρία βασικά σημεία με σύντομες απαντήσεις παρατίθενται για να γίνει σαφές το τρίγωνο κλιματική αλλαγή - φαινόμενο του θερμοκηπίου - ανθρωπογενής δραστηριότητα.

Η κλιματική αλλαγή πάντοτε συνέβαινε

Ναι, αλλά είχε διαφορετικές αιτίες κάθε φορά όπως ηφαιστειακή και ηλιακή δραστηριότητα ή στροφή του άξονα της Γης κ.α., κυρίως όμως συνέβαινε με πιο αργούς ρυθμούς οπότε η φύση προσαρμοζόταν. Είναι αποδεδειγμένο και ευρέως αποδεκτό πλέον ότι τα αέρια του θερμοκηπίου ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή αυτή τη φορά και κυρίως η ανθρωπογενής δραστηριότητα [1], [2].

Η κλιματική αλλαγή δεν οφείλεται στα αέρια του θερμοκηπίου

Φυσικοί κλιματικοί κύκλοι και άλλοι παράγοντες πέραν των αερίων του θερμοκηπίου δεν μπορούν να εξηγήσουν τις αλλαγές που συντελούνται. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου με τους κύκλους ανατροφοδότησης εξηγούν επαρκώς τη μέση αύξηση στη θερμοκρασία της Γης και την κατά συνέπεια κλιματική αλλαγή. Παρόλα αυτά κατά καιρούς φαινόμενα όπως τα El Nino/La Nina έχουν σημαντική επίδραση. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου επιδρά ως μία μεσοσταθμική αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης [1].

Η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν ευθύνεται για την αυξημένη συγκέντρωση του CO2 

Ευθύνεται και έχει συνδεθεί η αύξηση της συγκέντρωσης CO2 στην ατμόσφαιρα με τις εκπομπές CO2 από ανθρωπογενή δραστηριότητα με τη μελέτη συγκέντρωσης ισοτόπων άνθρακα [3].

Γιατί μας ενδιαφέρει η κλιματική αλλαγή;

Η πεμπτουσία του προβλήματος είναι ότι ενώ οι βαθμιαίες αλλαγές είναι πιθανώς ανεκτές και η φύση θα μπορούσε να μεταναστεύει σταδιακά σε άλλα μέρη, σύμφωνα με τις νέες κλιματικές συνθήκες, τώρα οι αλλαγές γίνονται σε μεγάλη κλίμακα και γρήγορα.

“Η κλιματική αλλαγή συμβαίνει με ταχύτερο ρυθμό από αυτόν που η φύση αντέχει να προσαρμοστεί βρίσκοντας μία νέα δυναμική ισορροπία.”

Τα κλιματικά μοντέλα δυσκολεύονται να προβλέψουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε βάθος δεκαετιών. Η επικινδυνότητα ενός γεγονότος είναι συνάρτηση της πιθανότητας εμφάνισης, των γνωστών επιπτώσεων και των άγνωστων πολυεπίπεδων επιδράσεών του, με τις συνεπακόλουθες επιπτώσεις. Σχετικά με την κλιματική αλλαγή υπό τις παρούσες συνθήκες το τελευταίο σκέλος είναι δαιδαλώδες γιατί είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο και χαοτικό πρόβλημα. Γνωρίζοντας ότι οι προβλέψεις δείχνουν καταστροφές, μετανάστευση πληθυσμών και απώλειες ζωών, είναι αφελές και εγωιστικό να μη ληφθούν άμεσα τα απαραίτητα μέτρα για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, καθώς οι επόμενες γενεές κληρονομούν ένα οξυμένο πρόβλημα.

Εν κατακλείδι

Η επιστημονική κοινότητα έχει προσφέρει μία βασική και αναγκαία κατανόηση στους μηχανισμούς του περιβάλλοντος και βοηθάει στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου του θερμοκηπίου. Είναι αναγκαία πλέον η πολιτική και κοινωνική βούληση ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.

Το πολιτικό τοπίο είναι πολυδιάστατο, ασταθές και οδηγείται από συμφέροντα οπότε, στον βαθμό του εφικτού, είναι επωφελές για τις σύγχρονες και μελλοντικές γενεές να ευθυγραμμιστούν τα συμφέροντα με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται να αναγνωριστεί το μέγεθος των επιπτώσεων που έχει η κλιματική αλλαγή τώρα και στο μέλλον, αναιρώντας την ψυχολογική απομάκρυνση που πιθανώς μας οδηγεί στην αδράνεια.

Τι χρειάζεται να γίνει;

Οι απαραίτητες δράσεις για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής είναι ως επί το πλείστον γνωστές. Οι αρχές της κυκλικής οικονομίας, η ενεργειακή μετάβαση, το τρίπτυχο μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, η βιο-οικονομία. Η ενίσχυση καθενός από αυτά θα έχει πολύπλευρα οφέλη και ευεργετικά αποτελέσματα.

Τα μέτρα ιδανικά θα κινηθούν σε δύο άξονες, ο ένας είναι ο περιορισμός της κλιματικής κρίσης και ο άλλος στην προσαρμογή σε αυτή καθώς τα επόμενα χρόνια ολοένα πιο έντονα και συχνά φαινόμενα θα παρατηρούνται σε περιοχές που δεν είναι σχεδιασμένες να τα αντιμετωπίσει.

Βιβλιογραφία

• NASA, ‘The Causes of Climate Change’, Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://science.nasa.gov/climate-change/causes/, Τελευταία πρόσβαση: 12/1/2025.

• NASA, ‘Milankovitch (Orbital) Cycles and Their Role in Earth’s Climate’ Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://science.nasa.gov/science-research/earth-science/milankovitch-orbital-cycles-and-their-role-in-earths-climate/, Τελευταία πρόσβαση: 12.1.2025.

• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), ‘Climate Change 2007: Working Group I: The Physical Science Basis,’ ipcc.ch, 2007.