Του Γεώργιου Μανώλη
Η ραγδαία ανάπτυξης της ανθρωπότητας οδηγεί σε εξίσου ταχείς ρυθμούς αναζήτησης νέων μορφών ενέργειας για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών. Παράλληλα, πολλοί ερευνητές επισημαίνουν πως τα ορυκτά αποθέματα του πλανήτη εξαντλούνται μέρα με την μέρα, γεγονός που στρέφει την έρευνα στην εκμετάλλευση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας. Η συγκεκριμένη κατάσταση προωθεί όχι μόνο την τεχνολογική αλλά και την χωρική βελτιστοποίηση των μορφών αυτών. Μία από αυτές, είναι και η αιολική ενέργεια, η οποία τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται όλο και πιο συχνά με τη μορφή αιολικών πάρκων. Ειδικά στη χώρα μας, τα αιολικά πάρκα χωροθετούνται στις κορυφογραμμές ώστε να εκμεταλλεύονται καλύτερα το αιολικό δυναμικό κάθε περιοχής. Κυρίως σε χώρες της βόρειας Ευρώπης πολλά αιολικά πάρκα τοποθετούνται στο ανοιχτό πέλαγος, τα λεγόμενα υπεράκτια (offshore) πάρκα. Στις θέσεις αυτές το αιολικό δυναμικό είναι πολύ υψηλότερο από ότι σε αυτές της στεριάς, παράγοντας έτσι περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια. Ωστόσο, τεράστιες είναι οι ανησυχίες των επιστημόνων για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται στα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Οι συγκεκριμένοι τύποι ανεμογεννητριών συνήθως θεμελιώνονται στον πυθμένα της θάλασσας. Η θεμελίωση αυτή γίνεται είτε με αγκύρια, είτε με κανονικό θεμέλιο από σκυρόδεμα, δημιουργώντας έτσι μια βάση στήριξης του κύριου πυλώνα που φέρει την ανεμογεννήτρια και τα πτερύγια. Κατά τη φάση κατασκευής, γίνονται τεράστιες αναμοχλεύσεις και εκσκαφές στην περιοχή ώστε να διαμορφωθεί κατάλληλα ο πυθμένας για την τοποθέτηση των βάθρων. Οι εκσκαφές αυτές, πέρα από τον θόρυβο που προκαλούν διώχνοντας έτσι πολλά είδη της πανίδας, καταστρέφουν φωλιές και το φυσικό υπόβαθρο της θαλάσσιας χλωρίδας. Για τους λόγους αυτούς, τα περισσότερα υπεράκτια πάρκα τοποθετούνται σε περιοχές με φτωχά θαλάσσια οικοσυστήματα ώστε οι επιπτώσεις λόγω της φάσης κατασκευής να είναι ελάχιστες και να επανέρθουν σε φυσιολογικά επίπεδα κατά τη φάση λειτουργίας τους πάρκου. Παρόλα αυτά, πολλά αιολικά πάρκα έχουν τοποθετηθεί σε περιοχές με πλούσια οικοσυστήματα προκαλώντας τους δυσμενείς επιπτώσεις ακόμα και μετά το πέρας της κατασκευής.
Ωστόσο, αυτό που προκαλεί εντύπωση και ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι το γεγονός πως πολλές μετρήσεις και έρευνες έχουν αποδείξει ότι πολλά οικοσυστήματα έχουν επανέλθει στη φυσική τους ισορροπίας μετά τη τοποθέτηση των ανεμογεννητριών και ότι αρκετά από αυτά έχουν βελτιωθεί σε σχέση με την αρχική τους κατάσταση. Τα βάθρα και οι πυλώνες των ανεμογεννητριών αποτελούν ένα ιδανικό μέρος για να αναπτυχθούν θαλάσσιοι μικροοργανισμοί και οργανισμοί, κυρίως φυτοπλαγκτόν, φύκια και βρύα. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, τα δομικά αυτά στοιχεία μετατρέπονται σταδιακά σε τεχνητούς υφάλους ήδη από τους πρώτους περίπου 6 μήνες της τοποθέτησής τους μέσα στη θάλασσα. Οι τεχνητοί ύφαλοι που δημιουργούνται εξαιτίας των ανεμογεννητριών, δεν βοηθούν μόνο στην ανάπτυξη και βελτίωση της θαλάσσιας χλωρίδας αλλά και της πανίδας. Όπως γίνεται και στους φυσικούς ύφαλους, οι φυτικοί οργανισμοί προσελκύουν ζωοπλαγκτόν, μαλάκια, οστρακοειδή και μικρά ψάρια. Αυτός ο πόλος έλξης με τη σειρά του μεγαλώνει τη τροφική αλυσίδα, φέρνοντας ακόμα μεγαλύτερα ψάρια, φώκιες και δελφίνια. Επομένως, τα βάθρα και οι πυλώνες αν και αποτελούν δομικά στοιχεία μιας ανθρώπινης κατασκευής, μετατρέπονται σε φυσικούς υφάλους όπου ευδοκιμούν διάφορα είδη οικοσυστημάτων και τροφικών αλυσίδων.
Ένα ακόμα στοιχείο που βοηθά στην ανάπτυξη αυτών των οικοσυστημάτων είναι το νομικό πλαίσιο που διέπει τα υπεράκτια αιολικά πάρκα. Στις περιοχές που έχουν εγκατασταθεί και συγκεκριμένα μέσα στο χώρο που καταλαμβάνουν απαγορεύεται η αλιεία. Συνήθως, η «απαγορευμένη» αυτή περιοχή απλώνεται και με μια μικρή ακτίνα γύρω από το αιολικό πάρκο, συνήθως 100-500 m επιπλέον. Είναι προφανές όμως πως η περιοχή αποκλεισμού δεν δημιουργείται για να προστατευτούν αποκλειστικά τα θαλάσσια οικοσυστήματα, αλλά για λόγους ασφαλείας του τεχνικού έργου. Παρόλα αυτά, η κατάσταση αυτή ευνοεί το θαλάσσιο οικοσύστημα δημιουργώντας μια περιοχή μέσα στο πάρκο όπου δεν υπάρχουν επιπλέον οχλήσεις από την αλιεία. Ακόμα, μέσα στο αιολικό απαγορεύονται και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες. όπως είναι η εξόρυξη υλικών από τον πυθμένα της θάλασσας που καταστρέφει τις φωλιές των ζώων και τη χλωρίδα. Τέλος, τα περισσότερα δρομολόγια πλοίων που περνούσαν μέσα από περιοχές όπου τοποθετήθηκαν αιολικά πάρκα, έχουν αλλάξει χάραξη, ενώ παλαιότερα έδιωχναν πολλά κοπάδια ψαριών και θηλαστικών. Εξαιτίας αυτού του νομικού πλαισίου έχει παρατηρηθεί σε πολλές περιπτώσεις πως πολλά ήδη ζώων που είχαν χρόνια να εμφανιστούν στην περιοχή, εμφανίστηκαν ξανά μετά την εγκατάσταση του πάρκου. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι στις περιοχές αυτές εμφανίστηκαν και νέα είδη ζώων και φυτών. Επίσης, οι θετικές αυτές συνθήκες οδήγησαν σε αύξηση της αλιείας στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το αιολικό πάρκο.
Συνοψίζοντας, οι επιπτώσεις των υπεράκτιων αιολικών πάρκων στα θαλάσσια οικοσυστήματα δεν είναι μονοσήμαντα αρνητικές. Οι ανθρώπινες αυτές κατασκευές μπορούν να αποτελέσουν παράδεισο για κάποια είδη και να δημιουργήσουν ευνοϊκότερες συνθήκες για κάποια άλλα. Σίγουρα υπάρχουν περιπτώσεις και καταστάσεις όπου οι συνέπειες είναι μόνο αρνητικές, αλλά υπάρχουν πολλές αποδεδειγμένες περιπτώσεις όπου υπήρχαν σαφώς πολλά οφέλη για τη θαλάσσια πανίδα και χλωρίδα. Το αποτύπωμα μιας τέτοιας εγκατάστασης είναι πολύ εστιασμένο χωρικά και ιδιαίτερα μικρό σε σχέση με το αποτύπωμα άλλων ανθρώπινων δραστηριοτήτων όπως είναι η ανεξέλεγκτη αλιεία και οι εξορύξεις ορυκτών πόρων. Όπως, προαναφέρθηκε η φύση διαθέτει τη δυνατότητα να αφομοιώσει πολλές από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες και κατασκευές. Παρόλα αυτά, χρειάζεται και η ανθρώπινη μέριμνα ώστε τα αποτελέσματα αυτής της μετατροπής να ωφελήσουν τόσο την φύση, όσο και τον άνθρωπο.
Comments