Επιμέλεια του Κώστα Μπογιατζίδη
Τα απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων αποτελούν αδιαμφισβήτητα την πλέον βαριά και ογκωδέστερη κατηγορία αποβλήτων, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 30% του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποτελούνται σχεδόν από υλικά, όπως σκυρόδεμα, σίδηρο, τούβλα, γύψο, ξύλο, γυαλί, μέταλλα, πλαστικά, αμίαντο και χώμα. Τα περισσότερα εξ’ αυτών είναι εν δυνάμει ανακυκλώσιμα. Τα ΑΕΚΚ προκύπτουν από δραστηριότητες κατασκευής κτιρίων έργων υποδομής, κατεδαφίσεις κτιρίων και υποδομών, ανακαινίσεις κτηρίων ή διαμερισμάτων και οδικά έργα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναγνωρίσει το συγκεκριμένο ρεύμα αποβλήτων, με ρεύμα υψηλής προτεραιότητας σε ότι αφορά στη διαχείρισή τους. Τα εν λόγω απόβλητα εμπεριέχουν υψηλότατο δυναμικό ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης, δεδομένου τα περισσότερα από τα υλικά που εμπεριέχονται σε αυτά έχουν μεγάλη αξία. Ειδικότερα, υπάρχει μια νέα αγορά για χρήση αδρανών υλικών που προέρχονται από ΑΕΚΚ για διάφορα κατασκευαστικά έργα. Παρά την δεκαετή ωστόσο, οργάνωση της εναλλακτικής διαχείρισης σε επίπεδο ευρωπαϊκής ένωσης, το επίπεδο της ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων συνεχίζει να ποικίλλει με ποσοστά που κυμαίνονται από 10% έως και πάνω από 90%.
Η ολοκληρωμένη και ορθή διαχείρισή τους αποτελεί πρόκληση. Το envinow.gr μίλησε τον κύριο Ηλία Δημητριάδη τον Πρόεδρο και Διευθύνων Σύμβουλο του Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης ΑΕΚΚ ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε., θέτοντας του μερικά από τα βασικά ζητήματα του κλάδου.
Ο κος Δημητριάδης είναι διπλωματούχος Μηχανικός Διαχείρισης Αποβλήτων του πανεπιστημίου του Aachen, με πολυετή εμπειρία στο συγκεκριμένο αντικείμενο και παράλληλα και σε ποικίλα άλλα ζητήματα περιβαλλοντικού και τεχνικού ενδιαφέροντος που εμπίπτουν στο ευρύτερο φάσμα της διαχείρισης.
1./ Πώς δημιουργήθηκε η ΑΝΑΚΕΜ και ποιος ο σκοπός και οι υπηρεσίες της;
Η ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε. εγκρίθηκε από τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (Ε.Ο.Αν.) το έτος 2012 και αποτελεί σήμερα το πιο διαδεδομένο Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων στην Ελλάδα. Βασική προτεραιότητα, στόχος και φιλοσοφία της είναι η δημιουργία, η διατήρηση και η εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία ενός πυκνού δικτύου μονάδων επεξεργασίας ΑΕΚΚ σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά. Υπό την αιγίδα της ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε. λειτουργούν σήμερα16 μονάδες ανακύκλωσης ΑΕΚΚ καλύπτοντας και τις 13 Περιφέρειες, σε 60 Περιφερειακές Ενότητες της χώρας.
Από την αρχή της λειτουργίας της έως σήμερα η ΑΝΑΚΕΜΑ.Ε. έχει διαχειριστεί ποσότητα ΑΕΚΚ που υπερβαίνει τους 7.000.000 τόνους. Παράλληλα με το περιβαλλοντικό έργο της, η ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε. αναπτύσσει και σειρά κοινωνικών δράσεων, στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Δράσεις οι οποίες αφορούν στον καθαρισμό και την προστασία ιδιαίτερα επιβαρυμένων περιοχών και ευαίσθητων οικοσυστημάτων, αλλά και πρωτοβουλίες και δράσεις ιδιαίτερης κοινωνικής ευαισθησίας. Μόνο στη διάρκεια των δυο τελευταίων ετών και εν μέσω πανδημίας η ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε. προχώρησε στον καθαρισμό παράνομων μπαζότοπων σε πολλές περιοχές υψηλού οικολογικού ενδιαφέροντος, στην Κεντρική Μακεδονία, αλλά και στην Αιτωλοακαρνανία.
2./ Πόσο αποτελεσματική/βιώσιμη θεωρείτε ότι είναι η εναλλακτική διαχείριση Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) υπό τις υφιστάμενες συνθήκες?
Νομοθετικά η διαχείριση των ΑΕΚΚ θεσπίστηκε στη χώρα με την ΚΥΑ 36259/2010. Έκτοτε σημειώθηκε σημαντική πρόοδος στη διαχείρισή τους. Σήμερα τα εγκεκριμένα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΑΕΚΚ (ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ) συνεργάζονται με περισσότερες από 200 Μονάδες Ανακύκλωσης στην ελληνική επικράτεια, η οποία καλύπτεται γεωγραφικά σε ποσοστό της τάξης του 90%. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι μόνο η ΑΝΑΚΕΜ συνεισφέρει γεωγραφικά το 82%.Η ποσότητα ΑΕΚΚ που εισέρχεται προς επεξεργασία και αξιοποίηση στις Μονάδες Ανακύκλωσης ανέρχεται σε περισσότερα από πέντε εκατομμύρια τόνους ετησίως, για το ήμισυ των οποίων είναι υπεύθυνη η ΑΝΑΚΕΜ. Από αυτή την ποσότητα εκτιμάται ότι ποσοστό μόλις 25% αξιοποιείται στην κατασκευή δημόσιων και ιδιωτικών τεχνικών έργων. Αρκετές εγκαταστάσεις πιστοποιούν με CE τα δευτερογενή τους προϊόντα προκειμένου να βεβαιώσουν την καταλληλότητα τους για υποκατάσταση πρωτογενών αδρανών επιχωματικών υλών. Ωστόσο η παραπάνω διαδικασία υλοποιείται συνήθως άτυπα, αφού δεν έχουν θεσπιστεί κανόνες και προδιαγραφές για την ενσωμάτωση των δευτερογενών υλών στα τεχνικά έργα. Αποτέλεσμα είναι το υπόλοιπο ποσοστό της τάξης του 85% των παραγόμενων δευτερογενών υλών να συσσωρεύεται στις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα λειτουργίας και οικονομικής και τεχνικής βιωσιμότητας.
3./ Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι προοπτικές της ανακύκλωσης των ΑΕΚΚ;
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ιδιαίτερα σημαντικά βήματα στο νομοθετικό πλαίσιο της χώρας σχετικά με την διαχείριση των ΑΕΚΚ.
Ήδη από το 2017 με την διευκρινιστική εγκύκλιο του Ν.4412/2016 έχουν συμπεριληφθεί στις τιμές μονάδας των δημόσιων έργων οι δαπάνες για την φορτοεκφόρτωση, την μεταφορά και την επεξεργασία των ΑΕΚΚ.
Επιπλέον, με τον Ν.4685/2020 θεσπίστηκε η υποχρέωση υποβολής της σύμβασης του διαχειριστή με εγκεκριμένο ΣΣΕΔ και των Στοιχείων για την Διαχείριση των Αποβλήτων (ΣΔΑ) για όλες τις κατηγορίες αδειών οικοδομικών έργων και ταυτόχρονα ορίστηκε ότι για την έκδοση του Πιστοποιητικού Ελέγχου Κατασκευής και την σύνδεση του ακινήτου με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας απαιτείται η προσκόμιση τελικής βεβαίωσης παραλαβής.
Παραμένει ωστόσο η ανάγκη τροποποίησης του εν λόγω νόμου καθώς δεν έχει θεσπιστεί ρητώς η υποχρέωση υποβολής βεβαίωσης παραλαβής με το πέρας των εργασιών κατεδάφισης και των εργασιών μικρής κλίμακας.
Ο πρόσφατος νόμος 4819/2021, μέσω των διατάξεων του άρθρου 30, καθιστά ουσιαστικά υποχρεωτική για τα έργα περιβαλλοντικής κατηγορίας Α1 τη χρήση κατά προτεραιότητα δευτερογενών υλών, όσο αυτή δεν έρχεται σε αντίθεση με τους περιβαλλοντικούς όρους εκάστου έργου. Επίσης, προτείνει ως υποχρεωτική την επιλεκτική κατεδάφιση, για τη δυνατότητα μέγιστης αξιοποίησης των αποβλήτων. Περαιτέρω, στο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων 2020 - 2030, ως βασικά μέτρα προβλέπονται η προώθηση Τεχνικών Προδιαγραφών για την υποχρεωτική χρήση ανακυκλωμένων υλικών στην κατασκευή δημόσιων έργων, καθώς και η μείωση του ΦΠΑ για ανακυκλωμένα υλικά με σκοπό την ανάπτυξη αγορών για τα δευτερογενή υλικά της επεξεργασίας ΑΕΚΚ, ενώ αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα θέσπισης ελάχιστου ποσοστού δευτερογενών αδρανών που θα χρησιμοποιούνται στα δημόσια τεχνικά έργα, στο πλαίσιο υλοποίησης των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων.
Ενώ, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, οι Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις (ΠΔΣ), άμεσα συνδεδεμένες με τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας, αποτελούν ισχυρό εργαλείο για την εισαγωγή υποχρεωτικών ποσοστών ανακυκλωμένων αδρανών, στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμη τολμήσει τη θέσπιση ούτε ενός ελάχιστου ποσοστού.
Σε συνδυασμό με την τροποποίηση οπού χρειάζεται και την πλήρη εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου, κρίνεται απαραίτητη η κατάλληλη στελέχωση των Διευθύνσεων Περιβάλλοντος των Περιφερειών, της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς και του Ε.Ο. Αν., ώστε να είναι εφικτή η αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης σε όλο το φάσμα.
Η ΑΝΑΚΕΜ ανοίγει ευρύ διάλογο για τα θέματα που ακόμη εμποδίζουν την ολοκληρωμένη και ορθή διαχείριση των ΑΕΚΚ, καλώντας όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για την ανάληψη άμεσων πρακτικών και πρωτοβουλιών.
4./ Ποιος είναι ο σχεδιασμός του φορέα για τα επόμενα χρόνια;
Στόχος της ΑΝΑΚΕΜ είναι η πανελλαδική κάλυψη. Με την τελευταία επέκταση της γεωγραφικής μας εμβέλειας εξυπηρετούμε σήμερα 82% της χώρας, συνεπώς είμαστε πλέον πολύ κοντά στην επίτευξη του παραπάνω στόχου.
Επίσης, η ΑΝΑΚΕΜ πρόκειται να εισάγει κίνητρα για την αύξηση των ΑΕΚΚ που οδηγούνται στην εναλλακτική διαχείριση από δημόσια κυρίως έργα, τα οποία θα προβλέπουν τη σταδιακή μείωση του διαχειριστικού της κόστους από το συνολικό κόστος εισφοράς για την ανακύκλωση ανάλογα με την ποσότητα που εισέρχεται προς ανακύκλωση.
Συμμετέχει ενεργά ώστε να ολοκληρωθεί η συνεργασία του Υπουργείου Υποδομών, του ΥΠΕΝ και του Ε.Ο.Αν., για την εξέταση και τον καθορισμό προδιαγραφών χρήσης δευτερογενών υλών από ΑΕΚΚ στα δημόσια έργα.
Τέλος, από την ΑΝΑΚΕΜ έχουν υποβληθεί προτάσεις για την αποκατάσταση τουλάχιστον πέντε δημόσιων ανενεργών λατομείων σε διάφορα σημεία της χώρας, ενώ ήδη συμμετέχει στην περιβαλλοντική αποκατάσταση του Λατομείου Κυριακού στο Κορωπί της Αττικής.
5./ Τι συμβουλές θα δίνατε στους ενδιαφερόμενους να δραστηριοποιηθούν στον συγκεκριμένο τομέα;
Το θέμα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων και ειδικότερα των ΑΕΚΚ αποτελεί επίκαιρο ζήτημα για την Ελλάδα, απασχολώντας τοπικές κοινωνίες και θεσμούς.
Η αξιοποίηση των στερεών αποβλήτων, προκειμένου ύστερα από επεξεργασία να μπορούν να επανεισαχθούν στον κύκλο παραγωγής και να επαναχρησιμοποιηθούν ως πρώτες ύλες, υλικά ή ουσίες με σκοπό να εξυπηρετήσουν και πάλι την αρχική τους χρήση πέρα από περιβαλλοντικά έχει και σημαντικά επιχειρηματικά οφέλη.
Ο προσανατολισμός της επιχειρηματικής δραστηριότητας στον τομέα της εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων με ταυτόχρονη ενίσχυση των επιχειρήσεων ώστε να δημιουργηθούν σύγχρονες εγκαταστάσεις ανακύκλωσης, η προώθηση και ενσωμάτωση υψηλής τεχνογνωσίας και τεχνολογίας στον παραγωγικό ιστό της χώρας αλλά και η ενίσχυση της παραγωγής προϊόντων από ανακυκλωμένα υλικά, αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες. Ιδίως για επιχειρήσεις που ήδη δραστηριοποιούνται στον εργολαβικό – χωματουργικό τομέα, αλλά και στον τομέα της συλλογής – μεταφοράς αποβλήτων.
Commentaires