της Ξένιας Αμανατίδη
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται στον τομέα της αρχιτεκτονικής μια στροφή προς τις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης. Αυτή η στροφή προκύπτει από την ανάγκη για εύρεση πιο οικολογικών και οικονομικών μεθόδων κατασκευής. Οι παραδοσιακές τεχνικές δόμησης, οι οποίες έχουν αναπτυχθεί σε βάθος χρόνου από τις διαφορετικές κοινότητες ανθρώπων, επανεξετάζονται σήμερα και επαναχρησιμοποιούνται συνδυαστικά με τα νέα τεχνολογικά μέσα της εποχής μας.
Η χρήση χώματος για την κατασκευή κτιριακών δομών δεν είναι κάτι καινούργιο. Είναι μια τεχνική που έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και χιλιετίες σε διαφορετικά μέρη του κόσμου, από τη Μεσοποταμία, την Αφρική και την Κίνα, μέχρι την Αυστραλία, τη Λατινική και Βόρεια Αμερική.
Στην ουσία σε αυτή την τεχνική χρησιμοποιείται χώμα, ελάχιστα υγρό, το οποίο συμπιέζεται σε καλούπια με τα οποία δημιουργούνται συμπαγείς επίπεδες και κάθετες επιφάνειες. Ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο οικοδομείται το κτίριο, μπορεί να χρειαστεί επιπρόσθετη μόνωση για το κρύο. Υπάρχουν επίσης κάποιοι περιορισμοί για την συντήρηση της κατασκευής και την προστασία της από τη βροχή.
Γιατί όμως επανέρχεται στο προσκήνιο μια τεχνική που είναι φαινομενικά απαρχαιωμένη;
Στην δόμηση με συμπιεσμένο χώμα υπάρχουν κάποια σημαντικά πλεονεκτήματα. Ένα από τα βασικότερα είναι πως το κόστος κατασκευής μπορεί να είναι σημαντικά χαμηλότερο σε σχέση με άλλα υλικά. Αυτό σχετίζεται με την γενικότερη αφθονία σε χώμα που υπάρχει στον πλανήτη και πιο συγκεκριμένα με το γεγονός ότι συχνά μπορεί να χρησιμοποιηθεί χώμα από το ίδιο το οικόπεδο, μηδενίζοντας το κόστος της μεταφοράς. Παράλληλα, χωρίς την ανάγκη για μεταφορά των υλικών, μηδενίζονται και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο καθιστά το συμπιεσμένο χώμα μια οικολογική μέθοδο δόμησης. Η τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την δόμηση με συμπιεσμένο χώμα είναι σχετικά εύκολες, καθώς χρειάζεται μεν μια βασική τεχνογνωσία, όμως δεν χρειάζεται ακριβός εξοπλισμός, εξειδικευμένοι τεχνίτες ή μεγάλη χρονική διάρκεια στην κατασκευή. Χαρακτηριστικά, ένας τοίχος από συμπιεσμένο χώμα πάχους 36 εκατοστών είναι 10-15% πιο φθηνός στην κατασκευή από έναν τοίχο από τούβλα πάχους 23 εκατοστά. Ένα άλλο ποσοτικό χαρακτηριστικό είναι πως οι χωμάτινες κατασκευές απαιτούν μόνο περίπου το 1% της ενέργειας που απαιτούν οι αντίστοιχες διαδικασίες για μία κατασκευή από ψημένα τούβλα ή οπλισμένο σκυρόδεμα.
Το συμπιεσμένο χώμα έχει και βιοκλιματικά χαρακτηριστικά καθώς προσφέρει άνετες συνθήκες διαβίωσης στο εσωτερικό των χώρων του. Οι χωμάτινοι τοίχοι απορροφούν την ηλιακή ενέργεια κατά τη διάρκεια της ημέρας και την εκπέμπουν στο εσωτερικό της κατασκευής το βράδυ. Κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά που καθιστούν την διαβίωση σε χωμάτινα κτίρια ευχάριστη είναι πως τα ποσοστά υγρασίας κυμαίνονται από 40 έως 60% (ιδανικά για τον άνθρωπο), πως οι τοίχοι παρέχουν πυρασφάλεια και πως απορροφούν του ρύπους.
Γίνεται ξεκάθαρο πως το συμπιεσμένο χώμα έχει κάποια σημαντικά πλεονεκτήματα που σχετίζονται με την οικολογική του φύση, την καλή διαβίωση στο εσωτερικό των χώρων του, καθώς και την προοπτική του ως ένα οικονομικό τοπικό υλικό κατασκευής. Γιατί τότε δεν χρησιμοποιείται περισσότερο; Αρχικά, όπως προαναφέρθηκε, βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου ανακαλύπτουμε εκ νέου παραδοσιακές τεχνικές δόμησης, τις οποίες μέχρι πρότινος θεωρούσαμε απαρχαιωμένες. Άρα, παρ’ όλο που μιλάμε για τεχνικές χιλιετιών, βρισκόμαστε στην αρχή της σύγχρονης ιστορίας τους. Επιπλέον, επειδή το χώμα δεν είναι ένα σύνηθες κατασκευαστικό υλικό, σε πολλές χώρες δεν περιέχεται στους απαραίτητους κτιριακούς κανονισμούς και έτσι υπάρχει μεγάλη γραφειοκρατία στην κατασκευή με αυτό. Αυτό κατ’ επέκταση αυξάνει το κόστος και σε συνδυασμό με την έλλειψη τεχνογνωσίας για σχεδιασμό και κατασκευή με συμπιεσμένο χώμα, η συγκεκριμένη διαδικασία πολλές φορές αποφεύγεται. Για να κατασκευάσουμε περισσότερο με συμπιεσμένο χώμα χρειάζεται πρώτα να διερευνήσουμε τους τρόπους ελαχιστοποίησης του κόστους και έπειτα να εκπαιδευτούμε για τις πιθανές του χρήσεις και τις τεχνικές κατασκευής του. Σίγουρα όμως, είναι ένα υλικό που θα αρχίσουμε να βλέπουμε όλο και περισσότερο.
Περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με το συμπιεσμένο χώμα:
Σβάρνας, Αθανάσιος. Η αρχιτεκτονική του συμπιεσμένου χώματος. Αθήνα: ΕΜΠ, 2021
How rammed earth walls are built (https://www.archdaily.com/933353/how-rammed-earth-walls-are-built)
Παραδείγματα κατασκευών με συμπιεσμένο χώμα (https://www.archdaily.com/894341/rammed-earth-construction-15-exemplary-projects)
Ελληνικό έργο με τοίχο από συμπιεσμένο χώμα (https://www.kaaf.gr/work/earthwood)
Παραδοσιακές κατασκευές από συμπιεσμένο χώμα στην Κίνα (https://www.asiaculturaltravel.co.uk/fujian-tulou-earthen-structure/)
Comments